Welkom op de website van het dorpsarchief Donkerbroek

Naast huize Ontwijk net buiten Donkerbroek aan de oude N381 ligt het landgoed Ontwijk dat in de volksmond de Wandelbos heet. Een prachtige plek voor de inwoners van Donkerbroek om te wandelen en te ontspannen.

Wat wellicht minder bekend is dat dankzij de inzet van de inwoners van Donkerbroek in 1928 is voorkomen dat de Wandelbos versnipperd werd verkocht en zo dus voor het dorp behouden bleef. Het leidde ook tot de oprichting van een Vereniging tot behoud van Natuurschoon.
 
Fruitier de Talma
Het landgoed Ontwijk werd in de 19e eeuw aangelegd door de familie Fruitier de Talma. De inwoners van Donkerbroek mochten hier vrij wandelen vandaar de naam de Wandelbos. In 1926 kwam de laatste telg Lucia Aurelia Fruitier de Talma in Velp te overlijden. Zij was getrouwd met Jacobus Johan Hora Adema en woonde reeds lange tijd zelf niet meer in Donkerbroek. De erven Hora Adema besloten daarop het landgoed Ontwijk in 1928 te koop te zetten.  
 
Onrust in Donkerbroek vanwege voorgenomen verkoop
In Donkerbroek werd met schrik kennis genomen van dit voornemen. Sinds heugenis was de Wandelbos een ontspannings- en rustoord voor het dorp. De vrees was dat de percelen versnipperd verkocht zouden worden en het bos uiteindelijk aan de bijl van de houthakker ten prooi zou vallen.
Dorpsbelang wijdde in 1928 een tweetal vergaderingen aan de voorgenomen verkoop. Tijdens de laatste vergadering verklaarden een vijftal enthousiaste dorpelingen zich bereid borg te willen staan voor de betaling van het aankoopbedrag voor het gehele landgoed Ontwijk. Het ging om Melle Oenes Meek, zijn broer Hillebrand Oenes Meek, Willem Teijema, Wiebe Hendriks Gorter en Ebe Dokter.

Vereeniging tot behoud van Natuurschoon
Tevens werd staande de vergadering van Dorpsbelang de Vereeniging tot behoud van Natuurschoon opgericht waar iedere aanwezige (maar liefst 120 man !) meteen lid van werd. Men plaatste tijdens de vergadering voor 1200 gulden aan renteloze aandelen voor 10 gulden per stuk. Een tweetal inwoners schonk spontaan hun aan de Wandelbos grenzende bosperceel gratis aan de nieuwe vereniging.
 
Het landgoed werd op 17 november 1928 voor ongeveer 40.000 gulden aangekocht door de pas opgerichte vereniging. Het bestuur van de vereniging onder leiding van voorzitter Melle Oenes Meek had zich zelf allereerst als taak gesteld  de nodige fondsen te vergaren bestaande uit subsidies, renteloze aandelen à tien gulden, contributies en legaten om zo een sluitende exploitatie voor de Wandelbos te maken. Donkerbroek was hiermee zeer vooruitstrevend op gebied van natuurbeheer. Zo werd bijvoorbeeld natuurorganisatie ‘It Fryske Gea’ pas een jaar later opgericht. 

In en voor de Wandelbos werden in de jaren daarna vele activiteiten georganiseerd, zoals koorzangfestivals, de wielerbaan, verlotingen, volkspelen en openluchtspelen. Voor de laatste activiteit was een plateau aangelegd wat als toneel werd gebruikt met bosschages als natuurlijke coulissen. Ook was er een beukendoolhof aangelegd voor de kinderen. De restanten daarvan zijn nog steeds zichtbaar.  
 
Vanaf 1929 werd jaarlijks ook een boomplantdag voor en door de schoolkinderen georganiseerd. Vanuit het dorp ging men dan met de kinderen in optocht naar de Wandelbos onder begeleiding van een muziekkorps. Doel was om de kinderen liefde voor de natuur en speciaal voor het bos aan te leren. Na afloop werd met elkaar het boomplantlied gezongen waarna enkele versnaperingen werden aangeboden. Ook werden gezagsdragers als de burgemeester, de directie van Staatsbosbeheer en de Boschraad uitgenodigd om aanwezig te zijn. 

Toen de Vereniging tot behoud van Natuurschoon in 1953 25 jaar bestond kwam er een initiatief om de in het bos aanwezige bosvijver uit te diepen. Maar liefst meer dan 60 vrijwilligers variërend van dominee tot politieman, kantoorpersoneel, dierenarts en vele anderen melden zich met schep in het bos om de klus te klaren. Het bleek een ‘drege put’ maar eensgezind werd de klus geklaard en waren de Donkerbroekemers trots op hun eigen vis- en vogelvijver in de Wandelbos. 

In december 1969 kwam een einde aan het zelf exploiteren van de Wandelbos en werd het beheer aan Staatsbosbeheer overgedragen. Ter nagedachtenis werd de gedenksteen op de foto onthuld met daarop de namen van de initiatiefnemers van de aankoop van de Wandelbos.   

Verscholen in een bosstrook aan de zuidkant van de Wandelbos staat de Klokkebei. De Klokkebei is een vakantiehuis en is eigendom van de Vereniging tot behoud van de Klokkebei. De leden van de vereniging zijn allen directe nazaten van de familie Gorter die in 1928 een perceeltje tegen de Wandelbos aankochten en daar de Klokkebei lieten bouwen.   

Dit waren de kinderen van Hendrik en Sabilla Gorter die in het pand op de hoek van tegenwoordig de G.W. Smitweg en de Herenwal ( Logement De Groen ) een bakkerij hadden. Op zoon Wiebe na waren de meeste Gorters uit Donkerbroek vertrokken, maar Donkerbroek bleef lokken en er waren vele logeerpartijen. Een ander extra eigen onderkomen zou voor de groter wordende familie daarom gemakkelijk zijn. 

De Klokkebei werd ontworpen door architect Melle Oenes Meek (1888-1962) naar voorbeeld van een soortgelijk huisje aan de Schapedrift in Zeegse. Het huis is in de zomer van 1929 gebouwd en wordt door de familie ingewijd tijdens de kerstdagen van 1929.      

De aanleg van de “tuin” rondom de Klokkebei is indertijd verzorgd door de firma Vroom van tuinbedrijf De Driehoek in Glimmen - De Punt. Dit was dezelfde firma, die eerder ook al na aankoop van de Wandelbos in 1928 door de Vereniging tot behoud van Natuurschoon was aangetrokken om het landgoed Ontwijk verder in te richten.

Tijdens de oorlog is de Klokkebei tevens een onderkomen geweest voor joden, onderduikers en evacués.

Vlak na de oorlog blijkt dat er een commissie van de overheid langs de Klokkebei is geweest om te kijken naar het huis. Vanwege de grote woningnood wordt gezocht naar huizen die overgeplaatst kunnen worden naar het zuiden van het land. De Klokkebei is daar mogelijk geschikt voor. Uiteindelijk wordt daar gelukkig van afgezien omdat het rieten dak een te groot obstakel is.
Wel wordt het huis na de oorlog gevorderd. Het huis wordt dan tijdelijk bewoond door het echtpaar Hofstra. Zij blijven er tot 1956 wonen. Daarna is de Klokkebei weer aan de familie overgedragen.

In de loop van de jaren hebben er de nodige moderniseringen aan de Klokkebei  plaatsgevonden. In 1958 werd het huis aangesloten op het electricteitsnet. In 1963 volgde een gasaansluiting en in 1967 een wateraansluiting. Er kwam een wc met waterspoeling, een douche en in de keuken een geiser voor warm water. De kamer kreeg een gaskachel. In 2006 is het huis op de riolering aangesloten.

Het huis wordt tot heden door de leden van de vereniging als vakantiewoning en logeeradres gebruikt en jaarlijks is er een gezamenlijke ledenvergadering.