Boerderijen

Op 19 februari 1952 werd het nieuwe KI-station van de KI-vereniging “De Zuid-Oosthoek” officieel in gebruik genomen in de laatste boerderij aan de Kerkereed.

Ongeveer 400 boeren uit alle delen van de Zuid-Oosthoek waren naar Donkerbroek gekomen om van dit heuglijke feit getuige te zijn. In de grote zaal van het Witte Huis was een feest met vele sprekers waaronder burgemeester de heer G.A. Bontekoe.

Het KI-station werd de jaren daarop hét inseminatiecentrum van Zuidoost Friesland en werd verbouwd tot een modern KI-station met stallen voor 14 stieren. De ins

Boerderijbranden kwamen in de vorige eeuw regelmatig voor. Hooibroei, kortsluiting en blikseminslag waren veel voorkomende oorzaken.

Op 5 maart 1963 om drie uur ’s middags breekt op het West 30 een hevige brand uit welke de pachtboerderij van de familie De Goede geheel in de as legt. Van het woonhuis en de schuur blijft slechts een rokende puinhoop achter. Vrijwel de gehele inboedel, veel hooi en een aantal landbouwmachines gaan verloren. 

De familie de Goede kan zich gelukkig tijdig in veiligheid stellen. Getracht wordt om het vee veilig te stellen, maar omdat ze

Op de foto hiernaast zien we een zomers tafereel in 1915 aan de Bovenweg 20. Het vee van de toenmalige eigenaar Jan Heida wordt in het tegenoverliggende weiland met de hand gemolken. 

Op de foto zitten van links naar rechts Joekje Heida, Sietse de Boer, Imkje Hofstee, Jan Heida en Gerrit Veldkamp, indertijd allen bekende familienamen in Donkerbroek.
 
Toendertijd was het een prachtige statige Friese boerderij. De contouren van het voorhuis van de oude boerderij zijn er nog, maar de schuur en het ‘lytshûs’ zijn in de loop der tijd  verdwenen.&nbs

In 1922 poseren de heer Klaas Jonker en zijn dochter op deze plek voor een ansichtkaart gemaakt door fotograaf L. Madhuizen uit Oosterwolde. De heer Jonker had een kruidenierswinkel aan het begin van de Hereweg en verkocht daar onder andere ansichtkaarten van Donkerbroek. 

Op de achtergrond zien we de boerderij van toenmalig familie De Groen aan de Herenweg 94. De boerderij is in 1870 in opdracht van de familie gebouwd. Tegelijkertijd is toen ook de monumentale beuk geplant die inmiddels meer dan 150 jaar oud is en toen ook al een behoorlijke omvang had. 

De boerderi

In 1927 trouwden Hendrik Hartholt en Klaske Russchen, zoon en dochter  van twee ‘dikke’ boeren van Donkerbroek. Beide boeren hadden een behoorlijk deel van het land op het Westeinde van Donkerbroek in bezit. 

Ze kwamen te wonen op boerderij Landlust, thans het West 6. Ze huurden de plaats van Hendrik zijn vader Hilbrand Hartholt.

Landlust was een statige hereboerderij met een prachtige siertuin ervoor, waarschijnlijk aangelegd door een tuinarchitect. Over de bermsloot lag een royale brug met luxe hangkettingen aan weerszijden.

Ze hebben er tot 1939

Niets herinnert meer aan de boerderij op de foto hiernaast.

De boerderij stond ooit in het weiland op het Oost van Donkerbroek scheef tegenover Herenweg 137. Het was een eeuwenoude Saksische boerderij van het langgeveltype.

Typerend voor dit soort boerderijen is dat alle toegangsdeuren in de lange zijgevel zaten en dat woonhuis, stal en schuur achter elkaar gebouwd waren in één gebouw.

De boerderij werd indertijd bewoond door de familie Sake Siegersma. De foto is van rond 1922. 

Begin jaren ’60 van de vorige eeuw was de markante boerd

Op een zomerse dag rond 1970 is deze foto van de boerderij van de familie Vrind genomen op de kruising tussen de Ruskereed en de Schapendrift. De melkbussen bij de schuur werden gespoeld met water uit de regenput en stonden in de zon te drogen.

De Ruskeweg was toen nog een zandpad. De weg is vernoemd naar de boerenfamilie Russchen die in de 19-de eeuw generaties lang land bezaten vanaf de Tjonger tot aan de grens met Opsterland. Hun voormalige boerderij staat aan de Balkweg vlak naast de N381.

Het gebied vanaf de noordzijde van Donkerbroek tegenover de Schapendrift tot aan de

Op de plek waar nu de voormalige Rabobank (Herenweg 46) staat stond vroeger deze boerderij. In de lintbebouwing van Donkerbroek stonden vele boerderijen die hun weiland achter hun bedrijf hadden. De latere nieuwbouw aan noord- en zuidzijde van Donkerbroek was er toen nog niet.

De foto is omstreeks 1970 genomen kort voordat de boerderij gesloopt werd om plaats de maken voor de nieuwe Rabobank. Uit de foto blijkt een wijds uitzicht achter de boerderij zonder bebouwing.  

Tot aan de sloop werd de boerderij bewoond door de familie Van der Velde.

In 2008 besluit de nieuwe eigenaar van de Saksische boerderij aan de Bovenweg 10 af te zien van sloop van de zwaar vervallen boerderij. Hij laat voorafgaand aan een grondige renovatie bouwhistorisch onderzoek naar de boerderij doen.

Uit dit onderzoek blijkt dat het oudste bintwerk van de boerderij uit 1558 stamt. De boerderij is daarmee één van de oudste boerderijen van Friesland. 

Op de schrale gronden van Zuidoost Friesland werd een landbouw beoefend die sterk leek op het naburige Drenthe. Ook de boerderijen in deze omgeving werden in de 16e eeuw daardoor

Deze boerderij stond voorheen aan de Herenweg op de hoek van de Veerhuisweg naast het Groene Kruisgebouw. De boerderij is afgebroken nadat aan de Noordzijde van Donkerbroek in de jaren '80 de nieuwbouw aan de Veerhuisweg en Meester Brunstingweg verrees. 

De boerderij werd bewoond door de familie A. Dijkstra. De foto's zijn van vlak voor de sloop. Het huis stond al leeg.

Mindert Wiersma bouwde er een nieuwe woning. Zijn eigen boerderij was door de nieuwbouw aan de Meester Brunstingweg opgeslokt.   

De Kerkeplaats naast de Kerkereed ontleent zijn naam aan de Laurentstsjerke. Het was namelijk lange tijd een pachtboerderij van de Hervormde Kerk. Het is niet precies bekend wanneer de boerderij gebouwd is maar wel staat vast dat het voor 1843 moet zijn geweest. In het boek 'de Russchens van Donkerbroek' lezen we namelijk over het volgende incident op de Kerkeplaats.

In 1843 konden Jacob en Klaasje Russchen van de kerkvoorgden van de Hervormde Gemeente Donkerbroek/Haule de Kerkeplaats voor vijf jaren huren. 

Dominee, tevens voorzitter van de Kerkvoogden, had een

Voor de grootscheepse ruilverkavelingen van de vorige eeuw, liepen er vanaf de Herenweg vele zandpaden in noordelijke en zuidelijke richting de weilanden in.

Zo ook tussen de huidige COOP en de naastliggende bakkerij. Op de foto ziet u de zandreed met eerst de boerderij van toendertijd de familie J. Russchen en later de familie Delfsma. Daarachter de boerderij van de familie Wiersma. De reed liep door tot aan de Koelandsweg.

De eerste boerderij is nog bereikbaar via de Meester Brunstingweg. De boerderij van Mindert Wiersma is in 1989 gesloopt om plaats te maken voor de nieuwbo

De Hartholtplaats is waarschijnlijk de meest beeldbepalende boerderij van Donkerbroek. Met zijn centrale ligging bij de brug in het midden van het dorp komt de boerderij op vele foto's en ansichtkaarten voor.

De boerderij is waarschijnlijk  rond 1859 gebouwd naar een ontwerp van architect Melle Oenes Meek (1813-1879). De familie Hartholt heeft generaties lang op de boerderij geboerd. Rond 1838 was Hillebrand Hartholt vanuit Kollum naar Donkerbroek gekomen. Of hij opdracht voor de bouw heeft gegeven, is  onbekend maar feit is wel dat zijn kleinzoon Hillebrand Johannes H

Op 8 februari 2016 greep een felle brand om zich heen in de stelpboerderij aan de Bovenweg 31. De brandweer was snel ter plaatse maar kon niet voorkomen dat de boerderij tot de grond toe afbrandde. De naastliggende loopstal kon wel behouden worden.

De boerderij had toen inmiddels zijn agrarische functie al verloren. Na de brand werd ook de loopstal gesloopt. Het perceel werd geëgaliseerd en verdeeld in twee bouwkavels. Na de verkoop zijn rond 2019 de beide huizen op de foto hiernaast op de kavels gebouwd.

De brand is door 112 Oosterwolde op fim vastgelegd en op Youtube

In 1915 werd de foto hiernaast gemaakt van deze fraaie Saksische boerderij uit 1693. De foto werd door fotograaf L. Madhuizen uit Oosterwolde gemaakt voor een wandelboekje van de ANWB. De fraaie voorgevel heeft nog renaissance-motieven in het metselwerk.

De Saksische boerderij was stokoud en stond achter het huidige boerderijtje in oostwest-richting met het woonhuis gericht op de Lijklaan. De Lijklaan en de boerderij waren eigendom van de Hervormde Kerk.

De Lijklaan werd vroeger door de heidebevolking gebruikt voor begrafenissen, vandaar de naam. Via dit pad werden de overled